ο πρώτος φιλόσοφος εγκαταλείποντας την αυθεντία της παράδοσης

η μελέτη χωρίς ιδιοτέλεια

η αγάπη της σοφίας 
ή, πιο απλά, 
η αναζήτηση της γνώσης για τη γνώση και όχι μόνο για την εφαρμογή και την πρακτική ωφέλεια
με τη λογική και τον προσδιορισμό των φυσικών αιτίων

ικανός στην εξάσκηση ενός επαγγέλματος
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο Θαλής υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος και η φιλοσοφία αρχίζει με αυτόν.
Κοσμογονία Κοσμολογία Γνωσιολογία

Ποια είναι η "αρχή" και ποια τα "αίτια" των όντων;
«κάτι» υπήρχε από πάντα
πίσω απ’ όλες τις αλλαγές κρυβόταν ένα ορισμένο πρωταρχικό στοιχείο
δίχως να καταφύγουν στους μύθους και στην παράδοση
με τη βοήθεια της παρατήρησης και της μελέτης

1. Κοσμογονία 
2. Κοσμολογία 
3. Γνωσιολογία

Ως προσωκρατικοί φιλόσοφοι εννοούνται φιλόσοφοι που έζησαν από τον 7ο αιώνα π.Χ. μέχρι και κατά την εποχή του Σωκράτη, αφού ορισμένοι υπήρξαν σύγχρονοί του.
Ο στοχασμός τους είναι προδρομικός της σωκρατικής σκέψης και της ελληνικής φιλοσοφίας γενικότερα.
Θεωρούνται οι πρώτοι που διατύπωσαν συγκεκριμένες φιλοσοφικές θεωρίες, εγκαταλείποντας την αυθεντία της παράδοσης.

Τα ερωτήματα που θέτουν αφορούν κυρίως στην 

1. Κοσμογονία, ως απάντηση στο ερώτημα για τη γένεση του κόσμου, 
2. την Κοσμολογία, ως απάντηση στο ερώτημα για την υφή και τη λειτουργία του κόσμου 
3. και την Γνωσιολογία, ως απάντηση στο ερώτημα ποιες είναι οι δυνατότητες και τα όρια της ανθρώπινης σκέψης

Η γέννηση της φιλοσοφίας στη Μίλητο

Οι λέξεις «σοφός» και «φιλοσοφία» απαντώνται ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ.
Στους επικούς ποιητές Όμηρο και Ησίοδο εμφανίζονται οι λέξεις «σοφός» και «σοφία» οι οποίες σημαίνουν απλώς ότι κάποιος είναι ικανός στην εξάσκηση ενός επαγγέλματος.
Για τον Όμηρο ο καλός τεχνίτης και ο ικανός ναυτικός είναι σοφοί.
Στη συνέχεια σοφός θεωρείται και αυτός που ξέρει να κυβερνά και γνωρίζει πολύ καλά τους νόμους.

Σοφία, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, είναι η άριστη γνώση αλλά και η φρονιμάδα, ενώ η λέξη φιλοσοφία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον 6ο αιώνα π.Χ. στην Ιωνία για να δηλώσει την καινούργια τάση, το ζήλο για τη μάθηση.

Για πρώτη φορά η λέξη εμφανίστηκε σε ένα απόσπασμα που αποδίδεται με βεβαιότητα στον Ηράκλειτο: Χρη γαρ ευ μαλα πολλών ίστορας φιλοσόφους άνδρας είναι (απόσπασμα 35) – (Πρέπει να γνωρίζουν πολλά οι φιλόσοφοι).


Για τον Ηρόδοτο και το Θουκυδίδη φιλοσοφία είναι μεταξύ άλλων και η αγάπη της σοφίας ή, πιο απλά, η αναζήτηση της γνώσης για τη γνώση και όχι μόνο για την εφαρμογή και την πρακτική ωφέλεια.

η σωκρατική σχολή είναι αυτή που κατοχύρωσε τελικά τη λέξη ως τεχνικό όρο

Η ποιητική παράδοση [Επεξεργασία]

Παρόλο που η ποιητική παράδοση απηχεί στα έργα των προσωκρατικών φιλοσόφων, θεωρείται ότι ήταν εκείνοι που διαμόρφωσαν το γνωσιοθεωρητικό υπόβαθρο για το πέρασμα από τον μύθο στον λόγο. Στη θέση των μύθων που εξηγούν δημιουργία του κόσμου ή φυσικά φαινόμενα, εμφανίζονται θεωρίες διατυπωμένες από στοχαστές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη θέση της αυθεντίας της ποιητικής παράδοσης να παίρνουν επιχειρήματα και αποδείξεις που διατυπώνονται με λογική συνοχή.
Οι πηγές [Επεξεργασία]

Οι πηγές μας για τους προσωκρατικούς φιλόσοφους είναι τα διάσπαρτα αποσπάσματα του αυθεντικού λόγου τους (πρωτογενείς) -έτσι όπως τουλάχιστον έχει σωθεί- και οι αναφορές άλλων συγγραφέων, (δευτερογενείς), όπως ο Πλούταρχος, ο Κλήμης Αλεξανδρεύς, ο Ιππόλυτος, ο Διογένης Λαέρτιος, ο Ιωάννης Στοβαίος, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, ο Θεόφραστος με το Φυσικών Δόξαι, που καθιέρωσε την Δοξογραφική παράδοση, ο Ηρακλείδης ο Ποντικός, ο Κλεάνθης και ο Αριστόξενος. Βέβαια, οι ύστερες πληροφορίες χρειάζεται πάντα να σταθμίζονται προσεκτικά, καθώς οι όποιες αναφορές γίνονται εκφράζουν και την οπτική γωνία του εκάστοτε συγγραφέα.
Κυριότεροι εκπρόσωποι [Επεξεργασία]

Ως κυριότεροι εκπρόσωποι της προσωκρατικής φιλοσοφίας καταχωρούνται συνήθως και βάσει των μαρτυριών οι παρακάτω:

1. Πρόδικος ο Κείος 
2. Θαλής
3. Αναξίμανδρος
4. Αναξιμένης
5. Πυθαγόρας
6. Ξενοφάνης
7. Ηράκλειτος
8. Παρμενίδης
9. Ζήνων ο Ελεάτης
10. Μέλισσος ο Σάμιος
11. Εμπεδοκλής
12. Αναξαγόρας
13. Λεύκιππος
14. Δημόκριτος
15. Πρωταγόρας
16. Γοργίας
17. Πρόδικος
18. Ιππίας
19. Φερεκύδης

Κατηγορία:Προσωκρατικοί φιλόσοφοι
Tο κύριο άρθρο αυτής της κατηγορίας είναι: Προσωκρατικοί φιλόσοφοι.
Σελίδες στην κατηγορία "Προσωκρατικοί φιλόσοφοι"

Οι ακόλουθες 20 σελίδες είναι σε αυτή την κατηγορία, από 20 συνολικά.
*
Προσωκρατικοί φιλόσοφοι

1. Αναξαγόρας
2. Αναξίμανδρος
3. Αναξιμένης
4. Αρχύτας ο Ταραντίνος
5. Γοργίας
6. Δημόκριτος
7. Εμπεδοκλής
8. Ζήνων ο Ελεάτης
9. Ηράκλειτος
10. Θαλής
11. Ιππίας ο Ηλείος
12. Λεύκιππος
13. Μέλισσος ο Σάμιος
14. Ξενοφάνης
15. Παρμενίδης
16. Πρόδικος ο Κείος
17. Πρωταγόρας
18. Πυθαγόρας
19. Φερεκύδης

Οι πρώτοι φιλόσοφοι

Στην περιοχή της Ιωνίας εμφανίστηκε για πρώτη φορά η φιλοσοφική σκέψη. Πολλά χρόνια πριν από το Σωκράτη και τον Πλάτωνα, οι Ίωνες φιλόσοφοι, οι οποίοι καλούνται και προσωκρατικοί, προσπάθησαν να δώσουν απάντηση σε ορισμένα ερωτήματα που οι ίδιοι έθεσαν. Τα ερωτήματα αυτά μπορούν με ευσύνοπτο τρόπο να διατυπωθούν σε ένα βασικό:
«Ποια είναι η "αρχή" και ποια τα "αίτια" των όντων;».

Βεβαίως πάντα οι άνθρωποι αναρωτιόνταν από που γεννήθηκαν όλα όσα βλέπουμε γύρω μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα πιστεύουν, λίγο ως πολύ, ότι όλα γεννήθηκαν από το τίποτα. H ιδέα αυτή δεν ήταν και πολύ διαδεδομένη τον καιρό των αρχαίων Ελλήνων. Για κάποιο λόγο, νόμιζαν ότι «κάτι» υπήρχε από πάντα.

Το πρόβλημα τους, λοιπόν, δεν ήταν πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος ολόκληρος από το τίποτα. Αντί γι’ αυτό, απορούσαν που το σκέτο νερό μπορούσε να μεταμορφωθεί και να γίνει ψάρι, θαύμαζαν που το άψυχο χώμα μπορούσε να γεννήσει ψηλά δέντρα και πολύχρωμα λουλούδια. Όπως και για τα μωρά, που γεννιούνται μέσα από την κοιλιά της γυναίκας!

Οι φιλόσοφοι έβλεπαν με τα ίδια τους τα μάτια τις αλλαγές που συνέβαιναν διαρκώς στη φύση. Αλλά πώς γίνονταν αυτές οι αλλαγές; Πώς μπορούσε κάτι ν’ αλλάξει μορφή και να γίνει κάτι άλλο – μια ουσία, ας πούμε, να ζωντανέψει και να γίνει φυτό ή ζώο;

Οι πρώτοι εκείνοι φιλόσοφοι είχαν κάτι κοινό: πίστευαν όλοι πως πίσω απ’ όλες τις αλλαγές κρυβόταν ένα ορισμένο πρωταρχικό στοιχείο. Δεν είναι εύκολο να καταλάβουμε πώς τους ήρθε αυτή η ιδέα. Ξέρουμε μόνο πως αναζητούσαν αυτό το στοιχείο πίσω απ’ όλες τις αλλαγές μέσα στη φύση.

Σήμερα το ενδιαφέρον που δείχνουμε γι αυτούς τους πρώτους φιλοσόφους δεν είναι οι απαντήσεις που βρήκαν κι έδωσαν σ’ αυτό το ερώτημα. Το ενδιαφέρον είναι ποιες ερωτήσεις διάλεξαν και τι λογής απαντήσεις έψαξαν να βρουν. Για μας, πιο σπουδαίο είναι το πώς, παρά το τι ακριβώς σκέφτονταν.

Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι πρόσεχαν ιδιαίτερα και μελετούσαν όλες τις ορατές αλλαγές στη φύση. Προσπαθούσαν να διακρίνουν κάποιους αιώνιους φυσικούς νόμους. Πάσχιζαν να καταλάβουν τα φυσικά φαινόμενα και να τα εξηγήσουν, δίχως να καταφύγουν στους μύθους και στην παράδοση. Και πάνω απ’ όλα, ήθελαν να κατανοήσουν τα φυσικά φαινόμενα με τη βοήθεια της παρατήρησης και της μελέτης. Άλλο αυτό κι άλλο να εξηγείς τον κεραυνό και την αστραπή, το χειμώνα και την άνοιξη με τη βοήθεια διαφόρων γεγονότων, που φαντάζεσαι ότι γίνονται στον κόσμο των θεών.

Έτσι ελευθερώθηκε η φιλοσοφία από τη θρησκεία. Μπορούμε να πούμε ότι οι φυσικοί φιλόσοφοι έκαναν τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση ενός επιστημονικού τρόπου σκέψης κι έθεσαν έτσι τα θεμέλια για τη μετέπειτα ανάπτυξη των φυσικών επιστημών.

Το μεγαλύτερο μέρος όσων είπαν κι έγραψαν οι φυσικοί φιλόσοφοι, έχει πια χαθεί. Τα περισσότερα απ’ όσα ξέρουμε, έχουν φτάσει ως εμάς χάρη στο έργο του Αριστοτέλη, που έζησε διακόσια χρόνια μετά τους πρώτους εκείνους φιλοσόφους. O Αριστοτέλης, όμως, παραθέτει απλώς συνοπτικά τα συμπεράσματα, στα οποία είχαν καταλήξει οι φιλόσοφοι πριν απ’ αυτόν. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε πάντα να καταλάβουμε πώς έφτασαν σ’ αυτά τα συμπεράσματα. Ξέρουμε όμως αρκετά, ώστε να μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι απορίες των πρώτων Ελλήνων φιλοσόφων είχαν σχέση με το πρωταρχικό στοιχείο, από το οποίο αποτελείται ο κόσμος, καθώς και με τις αλλαγές του, όπως αυτές παρουσιάζονται μέσα από τα διάφορα φυσικά φαινόμενα.

Στην αρχαιότητα, η Ιωνία ήταν η περιοχή της Μικράς Ασίας η οποία περιλάμβανε τιςΙωνικές αποικίες. Η περιοχή αυτή περιοριζόταν στο κεντρικό τμήμα της ανατολικής ακτής του Αιγαίου απέναντι από τα νησιά Χίο και Σάμο. Σταδιακά η Ιωνία ταυτίστηκε με ολόκληρη την περιοχή των ανατολικών παραλίων του Αιγαίου λόγω της μεγαλύτερης εμβέλειας των Ιωνικών πόλεων έναντι των άλλων ελληνικών πόλεων της περιοχής αυτής.Οι Ίωνες ίδρυσαν δώδεκα ισχυρές πόλεις που κατά τον έβδομο αιώνα δημιούργησαν μία θρησκευτική ένωση παρόμοια με τις αμφικτυονίες της ηπειρωτικής Ελλάδας, που ονομάστηκε κοινό των Ιώνων ή Ιωνική Δωδεκάπολις. Στην Δωδεκάπολη συμπεριλαμβάνονταν οι δώδεκα ισχυρότερες πόλεις των Ιώνων, η Μίλητος, η Μυούς, η Πριήνη, η Έφεσος, η Κολοφώνα, ή Λέβεδος, η Τέως, οι Κλαζομενές, οι Ερυθρές ηΦώκαια και οι νησιωτικές πόλεις Χίος και Σάμος^[1].Κέντρο της ένωσης ήταν η χερσόνησος της Μυκάλης. Στην περιοχή αυτή το κοινό διοργάνωνε γιορτή, τα Πανιώνια.

Οι φιλόσοφοι από τη Μίλητο

H εμφάνιση της φιλοσοφικής σκέψης στην Ιωνία δεν έγινε κατά τρόπο αυθαίρετο, ούτε τυχαίο. Είναι γνωστό ότι σημαντικές γνώσεις και γενικότερες αντιλήψεις για το σύμπαν υπάρχουν σε όλους τους λαούς και ιδιαίτερα στους λαούς της Ανατολής.

Οι γνώσεις τους όμως παρέμειναν σκόρπιες και εν μέρει συγκροτημένες, εξυπηρετώντας κυρίως τις ανάγκες της καθημερινής ζωής – το εμπόριο, την ανέγερση κτιρίων, την τέχνη – ενώ η γενική εικόνα του κόσμου που είχαν διαμορφώσει παρέμεινε μέχρι το τέλος μυθική και έντονα θρησκευτική, συχνά στενά συνδεδεμένη με την ποίηση.

Στις ιωνικές όμως πόλεις του 7ου και του 6ου αιώνα π.Χ. υπήρχε μια πανίσχυρη αστική τάξη στην οποία κυριαρχούσαν οι έμποροι και οι ναυτικοί. Αυτοί προσπάθησαν να εξηγήσουν τα φαινόμενα – πέρα από τις μυθικές ερμηνείες το κόσμου – με τη λογική και τον προσδιορισμό των φυσικών αιτίων.

Αυτή η διαδικασία είχε ως συνέπεια μια βαθιά πνευματική ζύμωση, καθώς και σοβαρές επιπτώσεις στη διανοητική ιστορία του ανθρώπου. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Ιωνία οδήγησαν στο φιλοσοφικό στοχασμό.

H πόλη που πρωτοστάτησε σε αυτή την κίνηση ήταν η Μίλητος με τις πολυάριθμες αποικίες της. Εκεί έζησαν οι πρώτοι φιλόσοφοι: ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος και ο Αναξιμένης.

Ακολούθησε η Έφεσος, η πατρίδα του Ηράκλειτου, και στη συνέχεια άλλες πόλεις και περιοχές, μακριά από την Ιωνία, όπως τα Άβδηρα στη Θράκη (Δημόκριτος, Πρωταγόρας) και οι πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας (Πυθαγόρειοι, Ελεάτες, Εμπεδοκλής).