οι ιδέες είναι προϊόντα της νόησης

σκέπτομαι, άρα υπάρχω

1. τα προβλήματα πρέπει να διαιρούνται στα απλούστερα δυνατά τμήματα
2. ο συλλογισμός οδηγείται από τις απλούστερες στις σύνθετες ιδέες μέσω μιας εσωτερικής τάξης που τις συνδέει
3. χρειάζεται επανέλεγχος της πορείας του συλλογισμού

cogito ergo sum []

Σχεδίασμα από το Αρχαί Φιλοσοφίας
Κατά τον φιλόσοφο η σταθερότητα και η βεβαιότητα θεμελιώνεται στις πρώτες αρχές που συλλαμβάνει η νόηση, η οποία διακρίνεται σε ενόραση και παραγωγή.
Μοντέλο-πρότυπο της γνώσης είναι τα μαθηματικά.

Οι αισθήσεις και η φαντασία είναι κατώτερες γνωστικές δυνάμεις, τις οποίες δεν μπορούσε να εμπιστευόμαστε με την ίδια βεβαιότητα. 

Η γνώση για οτιδήποτε υπάρχει στον εξωτερικό μας κόσμο βασίζεται σε ιδέες και οι ιδέες είναι προϊόντα της νόησης.

Έτσι, 

1. η νόηση αφενός γνωρίζει τον εαυτό της 
2. και αφετέρου μεσολαβεί για τη γνώση τού αισθητού κόσμου23.

Ο Καρτέσιος προσπαθεί να θεμελιώσει την πρώτη αρχή της γνώσης ενορατικά.
Ο άνθρωπος έχει άμεση συνείδηση για ό,τι συμβαίνει μέσα του.
Βάσει αυτού του στοιχείου προσπαθεί να κατοχυρώσει τη βεβαιότητα της γνώσης, μακριά από την παράδοση και την αυθεντία.
Προκρίνει τη ριζική αμφιβολία ως μέσο για να φτάσει ο άνθρωπος σε μια νέα βεβαιότητα, στρέφοντας εναντίον των σκεπτικιστών το βασικό τους όπλο, την αμφιβολία.
«Μπορώ να αμφιβάλλω για όλα τα πράγματα που με περιβάλλουν και για όλα όσα σκέφτομαι. Οι άνθρωποι συχνά σφάλλουν στους συλλογισμούς τους ακόμα και σε απλά θέματα και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύω ότι οι αισθήσεις μου δεν με ξεγελούν ή ότι οι σκέψεις μου δεν είναι παρά σαν τα όνειρά μου όταν κοιμάμαι. Μπορώ να αμφιβάλλω λοιπόν για όλα όσα σκέφτομαι και πιστεύω, αλλά για ένα πράγμα σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να αμφιβάλλω, δηλαδή για το ότι αμφιβάλλω».
«Αμέσως όμως κατόπιν πρόσεξα πως, ενώ εγώ ήθελα να σκεφτώ έτσι, ότι όλα ήταν ψεύτικα έπρεπε αναγκαστικά, εγώ που το σκεπτόμουν, να είμαι κάτι. Και παρατηρώντας πως τούτη η αλήθεια: σκέπτομαι, άρα υπάρχω ήταν τόσο γερή και τόσο σίγουρη ώστε όλες μαζί οι εξωφρενικές υποθέσεις των σκεπτικών φιλοσόφων δεν ήταν ικανές να την κλονίσουν, έκρινα πως μπορούσα δίχως ενδοιασμούς να την παραδεχθώ σαν την πρώτη αρχή της φιλοσοφίας που αναζητούσα»24.
Είναι τόσο σαφής αυτή η άμεση συνειδητοποίηση της ύπαρξης μέσω της αμφιβολίας ώστε ο Καρτέσιος την εντοπίζει ως πρώτο μεθοδολογικό του κανόνα για τη γνώση. Πρέπει κανείς να αποδέχεται μόνο σαφείς και διακριτές ιδέες, για τις οποίες δεν μπορεί να υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία. Οι άλλοι κανόνες υποδεικνύουν πως τα προβλήματα πρέπει να διαιρούνται στα απλούστερα δυνατά τμήματα και ότι ο συλλογισμός οδηγείται από τις απλούστερες στις σύνθετες ιδέες μέσω μιας εσωτερικής τάξης που τις συνδέει. Τέλος χρειάζεται επανέλεγχος της πορείας του συλλογισμού.

"I think, therefore I am" René Descartes